Plan działania na rzecz jakości powietrza

20 grudnia 2024

Marek Rosicki, konsultant ds. ochrony środowiska w Multiconsult Polska

Od 1 stycznia 2030 r. zaostrzone zostaną normy jakości powietrza dla takich zanieczyszczeń jak pył zwieszony PM10/PM2.5, NO2 i benzen. To najważniejsza ze zmian, jaką wprowadza nowa wersja unijnej dyrektywy w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (AQD – Air Quality Directive), która określa zasady monitorowania i zarządzania kwestiami jakości powietrza atmosferycznego.

Z pozoru niewielka, ale istotna jest zmiana statusu norm z „wartości docelowych” na „wartości dopuszczalne” dla metali ciężkich i benzo[a]pirenu – z terminem obowiązywania od 1 stycznia 2030r. Istnieje jednak możliwość odroczenia obowiązywania nowych norm, jeśli niemożliwe będzie ich spełnienie we wskazanym terminie.

Przewidywane są dwa tryby odroczenia:

•  do roku 2040, jeżeli odroczenie jest uzasadnione szczególnymi lokalnymi warunkami rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, ukształtowaniem terenu, niekorzystnymi warunkami klimatycznymi lub transgranicznym charakterem zanieczyszczenia, a także w przypadku gdy niezbędne redukcje można osiągnąć jedynie przez zastąpienie znacznej części istniejących domowych systemów ogrzewania, które są źródłem zanieczyszczeń powodujących przekroczenia;
• do roku 2035, jeżeli jest to uzasadnione prognozami, z których wynika, że nawet biorąc pod uwagę oczekiwany wpływ skutecznych środków dotyczących redukcji zanieczyszczenia powietrza, wartości dopuszczalne nie mogą zostać osiągnięte w terminie podstawowym.

W drugim trybie możliwe jest, w uzasadnionych przypadkach, dodatkowe przesunięcie terminu o kolejne dwa lata.

Plan jako instrument planowania strategicznego
Podstawą ubiegania się o odroczenie będą tzw. plany działania na rzecz jakości powietrza, w wersji angielskiej dyrektywy określane jako ‘roadmaps’. Jest to instrument planowania strategicznego podobny do programu ochrony powietrza, dodatkowo spełniający warunki konieczne do uzyskania odroczenia.

Plan powinien zostać sporządzony przed końcem 2028 r. i gwarantować, że okresy przekroczeń wartości dopuszczalnych będą możliwie najkrótsze. W dokumencie tym należy odnieść się do wszystkich proponowanych w dyrektywie środków redukcji zanieczyszczenia powietrza ze źródeł stałych i mobilnych, z uwzględnieniem rozwiązań o charakterze technicznym, ekonomicznym i organizacyjnym. Lista środków redukcji została wskazana w załączniku do dyrektywy.

Stosowanie środków redukcji
Ważnym elementem planu działania jest określenie, w jaki sposób zostaną uruchomione dodatkowe środki finansowe, za pośrednictwem krajowych i unijnych programów finansowania, które pozwolą poprawić jakość powietrza w danej strefie poprzez zastosowanie środków redukcji.

Środki redukcji powinny być wdrażane w całym okresie odroczenia. Dyrektywa przewiduje specjalny mechanizm sprawozdawczości w tym zakresie. Pierwszy raport zawierający zaktualizowane prognozy emisji i stężeń zanieczyszczeń ma być przekazany Komisji Europejskiej przed 30 czerwca 2031 r., kolejne raporty mają być sporządzane w odstępach 30-miesięcznych.

Implementacja zapisów nowej dyrektywy AQD do przepisów krajowych powinna być zakończona w ciągu 2 lat od wejścia w życie dyrektywy, czyli do 11 grudnia 2026 r.