Milionowe inwestycje w przejścia dla zwierząt na polskich drogach

3 kwietnia 2019

Tylko w okresie od 1999 do 2016 roku wydano w naszym kraju prawie 7 mld zł na budowę przejść dla zwierząt. Według szacunków łączny koszt nowych przejść dla zwierząt w następnych latach może osiągnąć wartość około 9 mld zł ? wynika z analiz Instytutu Badawczego Dróg i Mostów. Przygotowanie jednego przejścia generuje ogromne koszty. Średni koszt budowy przejścia dla średnich i dużych zwierząt w GDDKiA wynosi około 7,8 mln zł. Są one jednak niezbędne, aby zachować ciągłość korytarzy ekologicznych i szlaków migracji. Warto zwrócić uwagę, że można wydać fortunę, a przejścia mogą okazać się nieskuteczne i niefunkcjonalne. Z tego powodu kluczowe jest dobranie odpowiednich parametrów i lokalizacji przejść. Eksperci Multiconsult Polska podkreślają rolę projektantów i specjalistów środowiskowych w tym procesie.

Znaczenie przejść dla zwierząt

Rozwój sieci drogowej powoduje często przerywanie korytarzy migracyjnych zwierząt. Ograniczane jest swobodne rozprzestrzenianie i przemieszczanie się organizmów ważnych dla funkcjonowania ekosystemu. Środowisko przecinane siecią dróg ulega fragmentacji, tworzą się tzw. bariery ekologiczne prowadzące do wielu negatywnych konsekwencji ekologicznych. Aby ograniczać ich odziaływanie oraz zmniejszać śmiertelność dzikiej fauny w wyniku kolizji z pojazdami i zarazem utrzymać ciągłość korytarzy ekologicznych, projektowane są przejścia dla zwierząt. Na samej autostradzie A2 na odcinku Świecko – Nowy Tomyśl jest ich łącznie 154 (35 dla dużych i średnich zwierząt, 71 dedykowanych mniejszym zwierzętom i 48 dla płazów i gadów).

Ilość oraz zagęszczenie przejść dla zwierząt powinny być dostosowywane indywidualnie do uwarunkowań przyrodniczych oraz zagrożeń wynikających z realizacji poszczególnych inwestycji. To rozwiązanie pozwala zwierzętom na korzystanie ze środowiska po obu stronach drogi. Ważną funkcją przejść jest umożliwienie swobodnego przemieszczania się organizmów na większe odległości, co jest szczególnie ważne w przypadku ssaków o dużych areałach osobniczych, takich jak ryś, wilk czy niedźwiedź.

Wybór lokalizacji

Przejścia dla zwierząt, aby dobrze funkcjonowały, powinny przede wszystkim być lokalizowane w rejonie korytarzy ekologicznych, szlaków migracji zwierząt, a także na obszarach najczęściej penetrowanych przez faunę. Także rozmieszczenie cieków, zbiorników wodnych, kompleksów leśnych, drzew śródpolnych, czy nawet rodzaj upraw gruntów rolnych ma znaczenie i wpływ na to, czy dane miejsce jest właściwe do projektowania przejścia dla zwierząt. Wskazane aspekty muszą być uprzednio dobrze rozpoznane na wczesnym etapie projektowym.

Należy unikać rozmieszczania przejść dla średnich i dużych zwierząt na dobrze oświetlanych odcinkach dróg, w pobliżu miejsc obsługi podróżnych i istniejącej czy planowanej zabudowy, gdyż tego typu miejsca będą płoszyć zwierzęta i przejście w takim miejscu byłoby nieskuteczne. Przykładowo lokalizowanie przejścia w rejonie, gdzie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego przeznacza się tereny na rozwój aktywności gospodarczej może powodować, że zwierzęta nie będą z niego korzystać – wskazuje Joanna Borzuchowska, ekspert firmy Multiconsult Polska.

Co ważne, planując przejścia, ich ilość i lokalizację, należy brać pod uwagę trzy podstawowe czynniki zrównoważonego rozwoju, a więc nie tylko aspekty środowiskowe, ale także społeczne i ekonomiczne. Rachunek ekonomiczny jest tu również istotny. Nie wszystkie przejścia wymagają, bowiem bardzo dużych wymiarów. Szczególnie dotyczy to najdroższych przejść górnych. Są one potrzebne w rejonach, gdzie pełnią rolę kluczowego łącznika zachowującego łączność korytarza migracji. Natomiast w rejonach mniej istotnych przyrodniczo wymiary przejść mogą być mniejsze –– dodaje Mateusz Małecki z Multiconsult Polska.

Dobór przejścia

Wśród rozwiązań pozwalających na przechodzenie zwierząt z jednej strony drogi na drugą wyróżnia się przejścia samodzielne, które pełnią funkcje wyłącznie ekologiczne, oraz zespolone (z drogą, z ciekiem, z linią kolejową) o znaczeniu zarówno gospodarczym, jak i ekologicznym. W zależności od lokalizacji niwelety drogi, dzieli się je na górne (nad drogą) i dolne (pod drogą). Charakter przejścia zależy również od grupy zwierząt dla jakiej ma być przeznaczone. Te duże projektuje się dla wszystkich grup zwierząt, w szczególności dla sporych rozmiarów ssaków, takich jak łoś czy jeleń, średnie dedykowane są średnim lub małym zwierzętom, na przykład sarnom i dzikom, natomiast z małych przejść korzystają głównie małe ssaki, takie jak kuny, lisy, borsuki, a także płazy i gady.

O skuteczności procesu projektowania i budowy obiektów służących jako przejścia dla zwierząt w dużej mierze decyduje współpraca między projektantami a przyrodnikami. Obecnie wraz z doświadczeniem i zdobywaną wiedzą, a także skuteczną współpracą międzysektorową, udaje się wypracowywać dobre praktyki, dzięki czemu możemy się pochwalić budową jednych z najlepszych przejść dla zwierząt w Europie. Osobną kwestią jest monitoring przejść dla zwierząt i ich faktyczne wykorzystywanie przez zwierzęta –  wskazuje Marta Wiśniewska, Multiconsult Polska.